Najnoviji izvještaj Evropske komisije o Crnoj Gori jasno ukazuje na to da političke elite u prethodnoj godini nijesu dominantno djelovale u javnom već u partijskom interesu, te da u njihovom fokusu nijesu bile teme koje su od značaja za proces evropske integracije.
Umjesto reformskih procesa, u toku izvještajnog perioda su političkom agendom dominirala pitanja koja se tiču vjerskih zajednica, etničke pripadnosti ili partijskih interesa.
U izvještaju se na više mjesta ističu problemi političke polarizacije, tenzičnih odnosa i nepovjerenja, kao prepreka u dostizanju političkih kriterijuma. Kroz čitav izvještaj provijava poruka o izostanku djelovanja u javnom interesu i posvećenosti izlasku iz političke i institucionalne krize.
U novom dokumentu Evropske komisije čitamo i jasno i direktno upozorenje zbog rastućeg ekstremizma desnice i etnonacionalizma u Crnoj Gori, na koji već godinama Centar za demokratsku tranziciju (CDT) skreće pažnju.
Evropska komisija konstatuje ono što mnogi u Crnoj Gori pokušavaju ignorisati i relativizovati – etnički i vjerski motivisani napadi, zločini iz mržnje i govor mržnje su u porastu.
Takođe, u dokumentu je skrenuta pažnja na izostanak aktivnosti vezanih za sveobuhvatnu izbornu reformu.
CDT je već u više navrata javno pozivao političke aktere na odgovornost i na pokretanje inkluzivnog dijaloga o izbornom zakonodavstvu. Evropska komisija sada ispravno poručuje da je za ispunjavanje ciljeva izborne reforme neophodna “istinska inkluzivnost, snažna politička posvećenost i spremnost za postizanje međustranačkog konsenzusa”.
Komisija je registrovala i veliko učešće stranih medija iz regiona koje je bilo posebno zapaženo tokom izbornih perioda. Ukazuje se i na potrebu za dodatnim naporima kako bi se ograničili efekti dezinformacija i online uznemiravanja i govora mržnje.
CDT još jednom podsjeća da bi osnivanje parlamentarnog Odbora za strane uticaje, po uzoru na INGE odbor u Evropskom parlamentu, moglo da bude dio odgovora na ove probleme.
Izostanak političkog dijaloga u institucijama ima najveći uticaj na blokadu pravosuđa i institucionalnu krizu.
Komisija, očekivano, konstatuje da u oblasti pravosuđa nije postignut napredak i da implementacija ključnih pravosudnih reformi stagnira.
Ako to do sad nijesmo već znali, sad nam lijepo piše – sudstvo i tužilaštvo su nam i dalje ranjivi na političko miješanje. Takođe, sudstvo i tužilaštvo su nam blizu stanja “stečaja”. Situaciju nećemo promijeniti, niti ćemo ikoga ubijediti u napredak ako jedan politički uticaj budemo mijenjali drugim.
I u pogledu procesa reforme javne uprave iste poruke iz godine u godinu: potrebna je depolitizacija, optimizacija i upravljačka odgovornost.
Kao što građanima Crne Gore nije promaklo “zapošljavanje po dubini”, odnosno novi ciklus partijskog zapošljavanja, tako ni Evropskoj komisiji nije promaklo ubrzano i neinkluzivno usvajanje Zakona o državnim službenicima i namještenicima, kojim su “sniženi kriterijumi za zapošljavanje u upravi na osnovu zasluga, kompetencija i nezavisnosti”.
Reorganizacija uprave je, ističe se u izvještaju, dovela do značajnih kadrovskih promjena, posebno kada je u pitanju iskusno osoblje, sto ugrožava kapacitet Crne Gore u procesu pristupanja EU.
Komisija konstatuje i da pristup optimizaciji javne uprave još nije definisan na nivou Vlade, a CDT podsjeća da se o pristupu ne može ni govoriti dok se ne utvrdi i javno objavi tačan broj zaposlenih u javnoj upravi po svim osnovama.
Dragan Koprivica
Izvršni direktor CDT-a