Kampanja za ove parlamentarne izbore je jedna od najskupljih izbornih kampanja koje smo imali prilike da vidimo u Crnoj Gori. Pored novca koji su partije dobile iz budžeta, za finansiranje ove kampanje prikupile su i tri puta više novca iz privatnih izvora nego za izbore 2012. godine. Očigledno je da partije ne štede novac ni za reklame na televizijama i u štampanim medijima, kojih je skoro tri puta više nego prije 4 godine.
CDT od raspisivanja izbora prati finansiranje izbornih kampanja političkih subjekata.
Pored toga što pratimo kako ispunjavaju svoje obaveze izvještavanja prema Agenciji za sprječavanje korupcije (ASK), u saradnji sa Arhimedom smo sproveli i monitoring plaćenog oglašavanja partija na komercijalnim televizijama i u štampanim medijima.
Monitoringom medija smo utvrdili da su partije do 12. oktobra samo na oglašavanje na komercijalnim televizijama i štampanim medijima potrošile oko 1,5 miliona eura.
Oglašavanje u ovim medijima je samo dio troškova predizborne kampanje.
Pored oglašavanja u tradicionalnim medijima, u ovoj kampanji su izuzetno izražene bile reklame i na internet portalima, na društvenim mrežama, na Jutjubu i na Guglu.
Takođe, partije su imale troškove produkcije video materijala koji se emituju na televizijama, zatim troškove organizacije promotivnih skupova, oglašavanja na bilbordima, štampe promotivnih materijala, prevoza, goriva, dnevnica i pripadajućih poreza za brojne aktiviste partija koji su proteklih mjeseci bili na terenu.
Ovi troškovi, ali i troškovi koju mogu biti iskazani kroz besplatnu robu i usluge pružene političkim partijama, moraju biti navedeni u izvještajima političkih partija i pravdani odgovarajućom dokumentacijom.
Počinje pres o finansiranju partija @NLinBelgrade #izboriCG pic.twitter.com/YCu924dB9E
— CDT_CrnaGora (@CDT_CrnaGora) October 14, 2016
Troškovi reklamiranja u medijima
Partije su u periodu od 15. avgusta do 12. oktobra na komercijalnim televizijama i u štampanim medijima u Crnoj Gori ukupno imale 4.735 reklama, od čega 4420 na televizijama i 315 u štampanim medijima.
Najviše reklama na televizijama imala je imala je Demokratska partija socijalista (DPS) 2.145, dok je Demokratski front (DF) imao 1.229 reklama. Koalicija Ključ je imala ukupno 294 reklame, a Demokrate 254 reklame. SD se reklamirao 175 puta, Pozitivna 149, SDP 147, HGI 14, a SSR 13 puta.
U štampanim medijima se najviše reklamirao DF (106 puta), Koalicija Ključ (80), DPS (52), SDP (34), Demokrate (26), SD (8), HGI (7), i SSR i SPISP po 1 put.
Procijenjena vrijednost reklamiranja iznosi oko 1,5 miliona eura.
Vrijednost reklamiranja DPS-a je oko 708 hiljada eura, DF-a oko 322 hiljade, Ključa oko 146 hiljada, a SD-a oko 121 hiljadu. Pozitivna je na kampanju na televizijama i štampanim medijima potrošila oko 90 hiljada eura, SDP 82 hiljade, Demokrate 55 hiljada, HGI 6,5 hiljada, SSR oko 6 hiljada i Stranka penzionera 812 eura.
Procjena je urađena na osnovu zvaničnih cjenovnika televizijama, računajući i popuste u okviru specijalnih paketa.
Ipak, konačnu informaciju o troškovima reklamiranja i ostvarenim popustima može dati samo Agencija za sprječavanje korupcije, koja ima pravo na uvid i u sve ugovore koje partije sklope sa oglašivačima.
Učesnici izbora su koristili i pravo besplatnog reklamiranja na RTCG, na kojoj je u naznačenom periodu emitovano ukupno 2.438 reklama. Politički subjekti su na Javnom servisu imali ujednačen broj reklama, s tim što je povećan broj reklama zapažen kod nekih partija koje učestvuju i na lokalnim izborima.
Finansiranje kampanja partija
Partije kampanju mogu finansirati iz javnih i privatnih izvora.
Za finansiranje kampanje za parlamentarne izbore u državnom budžetu obezbijeđeno je oko 1,93 miliona eura. 20% ovog iznosa podijeljeno je u jednakim iznosima svim potvrđenim izbornim listama, kojima je uplaćeno po oko 22,7 hiljade eura.
Partije mogu za potrebe finansiranja kampanje mogu prikupljati i sredstva iz privatnih izvora, koja ne smiju preći iznos od 681 hiljadu eura. Sredstva iz privatnih izvora obuhvataju novčane i nenovčane priloge, kao i zaduživanje kod banaka i drugih finansijskih institucija.
Partije su do sad prijavile ASK da su od priloga pravnih i fizičkih lica pikupile ukupno: 719.470 EUR, i to: Bošnjačka stranka – 5.500; Demokratski front – 10.275; Demokratska Crna Gora – 2.260; DPS – 680.025; Pozitivna Crna Gora – 500; Socijaldemokrate Crne Gore – 16.910; Socijaldemokratska partija Crne Gore – 4.000.
Iz ovoga se jasno vidi da su troškovi kampanje političkih subjekata trenutno znatno veći od njihovih prihoda za za ovu namjenu.
Moguće je da politički subjekti namjeravaju da izvše plaćanja nakon izbora, iz sredstava koja im pripadnu na osnovu osvojenih mandata u parlamentu. Ipak od izuzetne je važnosti ispratiti sve prihode i rahode koje prijavljuju partija i uporediti to sa realnim stanjem.
Zadatak je ASK da izvrši detaljnu kontrolu izvještaja o porijeklu, visini i strukturi prikupljenih i utrošenih sredstava iz javnih i privatnih izvora, koje su partije dužne da im ostave u roku od 30 dana od dana održavanja izbora.
Prema podacima Državne revizorske institucije, za izbore održane 2012. godine partije su iz budžeta dobile ukupno 1,52 miliona eura, dok su iz privatnih izvora prikupile ukupno oko 208 hiljada eura.
Kršenja zakona
Od početka kampanje CDT je zabilježio brojna kršenja Zakona o finansiranju političkih subjekata i izbornih kampanja.
Veliki broj političkih subjekata nije na vrijeme otvorio posebne žiro račune za finansiranje izborne kampanje, zbog čega je ASK pokrenula prekršajne postupke protiv 13 subjekata .
Politički subjekti nijesu uredno izvršavali ni obavezu dostavljanja petnaestodnevnih izvještaja o prikupljenim prilozima fizičkih i pravnih lica, zbog čega je ASK pokrenula 15 postupaka .
ASK nas je obavijestila i da je pokrenula 12 postupaka zbog kršenja člana 13 (troškovi izborne kampanje), i 14 postupaka zbog kršenja člana 19 (određivanje odgovornog lica).
Postupci koje je pokrenula ASK uključuju i postupke zbog kršenja zakona u vezi sa lokalnim izborima.