U periodu od 26. maja zaključno sa 8. junom registrovano je preko 40 slučajeva funkcionerske zloupotrebe resursa i državnog aparata što za posljedicu ima stvaranje institucionalne prednosti i bolju poziciju uoči održavanja parlamentarnih izbora 2023. godine. Dominantni akteri ovih aktivnosti su predstavnici Vlade, ali su zabilježeni slučajevi funkcionerske kampanje na lokalnom nivou. U pojedinim slučajevima u njoj su učestvovali i funkcioneri preduzeća u većinskom državnom vlasništvu.
Centar za demokratsku tranziciju (CDT) shodno potpisanom Kodeksu za fer i demokratske izbore formirao je tim koji vrši monitoring poštovanja svake njegove odredbe.
Generalna ocjena je da je velika većina odredbi Kodeksa u dosadašnjem toku izbornog procesa bila poštovana od strane svih potpisnika. Ključna kršenja koja smo primijetili odnose se na one odredbe Kodeksa koje tretiraju zloupotrebu državnih resursa i funkcija u izborne svrhe.
Zabilježeni su slučajevi nastavka prakse partijskog zapošljavanja i funkcionerske kampanje.
Prilikom utvrđivanja koji događaj predstavlja zloupotrebu, a koji je neophodan redovni posao funkcionisanja, makar i tehničke Vlade, koristili smo dva test pitanja. Prvo, da li je aktivnost nešto bez čega se ne može, odnosno da li će njenim izostankom biti propuštena neka važna prilika za razvoj države. I drugo, da li bi ta aktivnost mogli biti ostvarena bez javnog eksponiranja i/ili prisustva javnog funkcionera.
Od 67 zabilježenih slučajeva pojavljivanja funkcionera u naznačenom periodu, njih 42 nije moglo proći ovaj test. Dakle, državni funkcioneri su, u naznačenih 14 dana, imali dnevno u prosjeku tri aktivnosti koje predstavljaju funkcionersku kampanju.
Zabilježeno je i nekoliko slučajeva kršenja odredbi Kodeksa koje se odnose na uništavanje promotivnih materijala pojedinim listama.
Takođe, postoje indicije da je dio političkih aktera kršio odredbe Kodeksa koje se odnose na uzdržavanje od nedozvoljene diskreditacije političkih protivnika, ali u korišćenja nedozvoljenih uticaja na državne institucije u ove svrhe. Pored toga, u više navrata su se pojavili navodi o nelegalnom finansiranju kampanje. Za objektivnu ocjenu poštovanja ovog dijela Kodeksa potrebno je više vremena i informacija, pa ćemo se o njima odrediti nakon postupanja tužilaštva i Agencije za sprječavanje korupcije.
Značajan dio odredbi Kodeksa se odnosi na ponašanje predstavnika lista, te kvalitet sprovođenja procedura u toku izbornog dana, ali i na proces žalbi. CDT će pomno pratiti i ovaj dio odredbi, a detaljne ocjene o poštovanju Kodeksa ćemo objaviti u preliminarnom izvještaju.
Milena Gvozdenović, zamjenica programske direktorice CDT-a